نمایشگر دسته ای مطالب

گزارش نشست تخصصی "نقد و بررسی کتاب «تاریخچه نورس»

10/4/98

نشست نقد و بررسی کتاب «تاریخچه نورس» در دانشکده ادبیات و علوم انسانی

"تاریخچه نورس" گزارش مهمی است از جنگ‌های ایران و عثمانی در ایروان به سال ۱۱۴۳ هجری قمری، و شرح مفصلی از روابط تاریخی دو کشور به ویژه در فترت سقوط اصفهان تا روی کار آمدن نادرشاه افشار به شمار می‌رود.

نشست نقد و بررسی کتاب «تاریخچه نورس» ۳ تیر ۱۳۹۸ ساعت در تالار استاد عباس اقبال‌آشتیانی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، با سخنرانی آقایان دکتر منصور صفت گل، دکتر نصرالله صالحی (مترجم کتاب)، دکتر سید سعید میرمحمدصادق و دکتر گودرز رشتیانی برگزار شد.

در ابتدا دکتر رشتیانی به ارائه توضیحاتی درباره اهمیت تاریخ نگاری سالهای پایانی سقوط صفویان تا روی کار آمدن نادرشاه افشار یعنی سالهای ۱۱۳۵ تا ۱۱۴۸ ه. ق / ۱۷۲۲/ ۱۷۳۵ م پرداخت، سپس در خصوص سابقه پژوهشی دکتر صالحی و اهتمام ایشان به تصحیح و ترجمه منابع عثمانی مربوط به تاریخ ایران سخن گفت. وی تاکید کرد که با این تلاش بخش مهمی از میراث ناشناخته آرشیوهای عثمانی در معرض استفاده محققان ایرانی قرار گرفته است. دکتر رشتیانی در ادامه سخنان خود به تلاش‌های بی شائبه دکتر صالحی در پرداختن به اسناد و رساله‌های تاریخی مرزهای ایران و عثمانی و انتشار رساله‌های مربوط به میرزا محبعلی‌خان یکانلو مرندی (کمیسر تعیین حدود ایران و عثمانی) اشاره و خاطر نشان کرد این زحمات، شایسته ارج‌گزاری فراوان است. دکتر رشتیانی تاریخچه نورس را فراتر از یک ترجمه ساده بلکه منبعی مهم برشمرد که با مقدمه مفصل، پاورقی‌های متعدد، ضمائم فراوان و توضیحاتی که مترجمان به آن افزوده‌اند، به یک کتاب تحقیقی درجه اول تبدیل شده است.

دکتر میر محمدصادق نیز با تقدیر از تلاش دکتر صالحی در توجه به میراث مشترک ایران و عثمانی، جنبه تاریخ اجتماعی تاریخچه نورس را مهم دانست که دارای اطلاعات بسیار مهمی در تاریخ روابط ایران و عثمانی است. دکتر میر محمدصادق این اثر را در زمره کتاب‌های تاریخی "روزنامه سفر" برشمرد و گفت: این کتاب را نمی‌توان جزو آثار تاریخی موسوم به "مناقب‌نامه" دسته‌بندی کرد.

در ادامه نشست دکتر صالحی به اهمیت منابع و تاریخ نگاری عثمانی در شناخت تاریخ ایران پرداخت. وی تاریخچه نورس را تداوم تاریخ نویسی کتاب " فتحنامه ایروان (روابط ایران و عثمانی در آستانه برافتادن صفویان) ۱۱۳۲ - ۱۱۳۷ هجری قمری نوشته سلحشور خاصه‌کمانی‌مصطفی‌آغا دانست که با مطالعه این کتاب تصویر واضح‌تری از سالهای سقوط اصفهان و وقایع پس از آن در اختیار محققان قرار می‌گیرد.

دکتر منصور صفت‌گل نیز با اشاره به تلاش‌های علمی محمد امین ریاحی در بازشناسی آرشیوهای عثمانی برای تاریخ ایران و روابط دولت‌های صفوی و عثمانی، از زحمات دکتر صالحی قدردانی کرد که با انتشار سلسله نهم از مجموعه روابط ایران و عثمانی گام مهمی در توسعه دانش مناسبات تاریخی دو کشور برداشته شده است. وی کانون و محور تاریخ‌نویسی ایرانی را شاه و فرمانروای زمانه دانست و گفت: اگر در منابع تاریخی این دوره توجه کمتری به شکست ایران از عثمانی در ایروان شده است، ناشی از همین جهان‌بینی مورخان ایرانی می‌باشد که توجه آنها در این زمان بیشتر به نادر (شاه بعدی) بوده است و طبیعی ست که به واقعه ایروان توجه چندانی نکرده‌اند؛ گرچه گزارش کوتاه محمدکاظم مروی و میرزا مهدی‌خان استرآبدی از این واقعه نیازمند توجه بیشتر است. در ادامه ایشان ضرورت دقت در به کارگیری اصطلاحات تاریخی از جمله نام "قفقاز" را یادآور شد و گفت: در این دوره در منابع ایرانی و عثمانی از این نام برای اشاره به گرجستان، ارمنستان، شروان، ارّان و داغستان استفاده نمی‌شود. در پایان دکتر صفت‌گل از تاریخچه نورس بعنوان منبع ی متعارف برای تاریخ نویسی نام برد و این کتاب را جزو آثار روزنامه نویسی و واقعه‌نویسی سفر ارزیابی کرد.

در پایان دکتر البرز ساتسایف استاد برجسته زبان آسی دانشگاه ولادی‌قفقاز روسیه، درخصوص ریشه‌شناسی واژه قفقاز (به معنی دارای کوه‌های درخشان) سخن گفت. قفقاز نامی یونانی است و بومیان این منطقه نیز از عنوان ققاز برای نامگذاری این منطقه استفاده نمی‌کردند. دکتر رشتیانی نیز به کاربردن نام قفقاز در زبان فارسی را مربوط به اوایل قرن نوزدهم دانست که بیشتر از زبان روسی به فارسی وارد شده است و تا پیش از آن از همان نام‌های منطقه‌ای برای نامگذاری استفاده می‌شد.

شایان ذکر است علاوه بر دانشجویان دانشکده، دانشجویانی از دانشکده مطالعات جهان، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، استادانی از سایر دانشگاه‌ها، دو استاد ایران شناس از دانشگاه ولادی‌قفقاز روسیه و استاد ایران‌شناسی دانشگاه ورشو لهستان در این نشست حضور داشتند.