موزه کتابخانه-ساختمان کتابخانه - literature- دانشکده ادبیات و علوم انسانی
موزه کتابخانه-ساختمان کتابخانه
کتابخانه در ابتدای تاسیس در سال ۱۲۹۷، ساختمان مجزا و مخصوص نداشت و به صورت قفسه هایی در دفتر، یا انبار دارالمعلمین در خیابان شاه آباد (نادری / جمهوری اسلامی) و سپس خیابان شاهپور (وحدت اسلامی) اداره می شد. در سال ۱۳۱۱، تالار بزرگ غربی (تالار شمارة ۱) عمارت مرکزی دارالمعلمین عالی در باغ نگارستان به کتابخانه اختصاص یافت. ساختمان نوساز کتابخانه در سهطبقه در سمت شمال شرقی دانشکده ادبیّات (محل دانشسرای عالی قبلی) در سال ۱۳۱۵ افتتاح شد. در سال ۱۳۳۷ کتابخانه در پی انتقال دانشکده ادبیات به محل فعلی واقع در پردیس مرکزی دانشگاه در خیابان انقلاب انتقال یافت. در طول سالها، بخشهای مختلف کتابخانه در طبقات زیر هم کف، هم کف، طبقه دوم و سوم، مستقر بوده است.
امانت و مطالعه بخش ساختمان کتابخانه
بخش امانت ابتدا در مخزن (طبقه زیر هم کف) قرار داشت و سپس به تالار قرائت در طبقه سوم منتقل شد. در سال ۱۳۵۶ برای انتقال کتاب از مخزن به بخش امانت، آسانسور مخصوص انتقال کتاب نصب و راه اندازی شد.. پس از شهادت هوشنگ (صادق) ترکاشوند (۱۳۳۵-۱۳۶۲)، دانشجوی رشتة زبان و ادبیّات عرب و مسئول جهاد دانشگاهی دانشکده، نام تالار قرائت (امانت و مطالعه)، به «تالار شهید ترکاشوند» تغییر یافت. امانت کتاب به استادان و کارمندان تا دهه ۸۰ در مخزن کتابخانه و با ثبت در دفاتر مخصوص انجام میگرفت و با راه اندازی نرم افزار جامع دانشگاه، به تالار ترکاشوند منتقل شد.
خدمات فنی بخش ساختمان کتابخانه
خدمات فنی کتابخانه از بخشهای مجموعه سازی و سازماندهی منابع تشکیل می شود.
مجموعه سازی شامل دو بخش فراهم آوری و ثبت است. به تمام فعالیتهای مربوط به گردآوری منابع کتابخانه مانند خرید، قبول اهدا، مبادله، وجین و صحافی کتابهای مورد نیاز کاربران، فراهم آوری گفته می شود. پس از ورود منابع فراهم شده به کتابخانه، ثبت آنها به عنوان دارایی کتابخانه در دفتر ثبت انجام می گیرد. سپس امور مالی مربوط به دریافت و تسویه حساب هزینه های خرید کتاب با اداره حسابداری انجام می شود.
فعالیتهای بخش سازماندهی شامل فهرست نویسی و آماده سازی است. پس از ورود منابع به کتابخانه و انجام امور مالی و ثبت، توصیف و تحلیل اطلاعات موجود در آنها با توجه به استانداردها و دسته بندی موضوعی بر اساس طرحهای رده بندی پذیرفته شده هر کتابخانه و ورود این اطلاعات در نرم افزار کتابخانه ای در بخش فهرست نویسی انجام می شود. سپس در فرآیندی به نام آماده سازی، برچسب و بارکد مخصوص برای هر کتاب نصب می گردد تا جستجو، بازیابی، امانت و پیگیری آن به راحتی انجام پذیرد.
سازماندهی منابع بخش ساختمان کتابخانه
کتابخانه دانشکده ادبیات، نخستین مرکز علمی است که در سال ۱۳۱۱ از روشهای جدید کتابداری برای سازماندهی (فهرست نویسی، رده بندی و آماده سازی) منابع استفاده کرد. به تدریج کارتهای فهرست نویسی برای ارائه اطلاعات کتابها در برگه دانها قرار گرفت. در سالهای مختلف، نرم افزارهای نوسا، نرم افزار جامع دانشگاه تهران (اوراکل) و آذرسا، برای کتابخانه مورد استفاده قرار گرفت. کارتهای فهرست نویسی ابتدا دست نویس بود، سپس تایپ میشد، بعدها امکان پرینت کارت از نرم افزار وجود داشت و از دهه ۸۰، به منظور صرفه جویی در مصرف کاغذ و فضا، کارتهای کاغذی و برگه دان، حذف شد. شمارههای بازیابی کتابها ابتدا روی کاغذ نوشته و توسط دستگاهی به نام منگنه به صورت گرد بریده و با چسب به عطف کتابها چسبانده میشد. در سالهای بعد، برچسبها به صورت دست نویس و سپس تایپ شده آماده میشد. در نرم افزار آذرسا امکان پرینت گرفتن برچسب کتابها وجود دارد. بخش سازماندهی در طبقه هم کف قرار داشت و به دلیل عملیات به سازی لرزهای موقتاً به طبقه دوم منتقل شده است.
مجموعه سازی بخش ساختمان کتابخانه
مجموعه سازی در کتابخانه دانشکده ادبیات از ابتدا با خرید، قبول اهدا، مبادله و وجین کتابهای مفید و مورد نیاز استادان و دانشجویان با همراهی دانشمندان و مؤلفان بزرگ انجام گرفته است. این بخش با دریافت مشخصات منابع مورد نیاز از استادان و دانشجویان و بخشهای مرجع، امانت و مخزن اقدام به خرید از کتابفروشی ها، ناشران، نمایشگاههای ملی، محلی و بین المللی میکند. امور ثبت و تهیه سند مالی برای کتابهای خریداری شده و ارسال کتابها به صحافی نیز به عهده بخش مجموعه سازی است. شورای کتابخانه متشکل از نمایندگان گروههای آموزشی دانشکده نیز در انتخاب منابع همراهی میکنند. این بخش در ورودی طبقه هم کف کتابخانه قرار داشت و در عملیات به سازی لرزهای موقتاً به طبقه زیر هم کف منتقل شده است.
نشریات ادواری بخش ساختمان کتابخانه
بخش نشریات ادواری ابتدا با اشتراک و گردآوری مجلات اهدایی از مراکز و اشخاص مختلف انجام میشد. با گذشت زمان، بانکهای اطلاعاتی به صورت فلاپی دیسک و CD و پایگاههای برخط (online) در اختیار مراجعان قرار گرفت. نشریات چاپی کتابخانه در دو بخش نشریات جاری (برای مجلات روزآمد) و آرشیو (برای نشریات قدیمی صحافی شده)، در طبقه هم کف خدمات رسانی میکرد و در عملیات به سازی لرزهای موقتاً در انتهای تالار ترکاشوند در طبقه سوم جای گرفت. در این بخش، امکان تهیه عکس و کپی، همچنین ارسال مقالات مورد نیاز از طریق پست الکترونی برای کاربران وجود دارد. کاربران میتوانند ۹ عنوان روزنامه را در بخش نشریات ادواری کتابخانه مطالعه کنند.
تالار پژوهش بخش ساختمان کتابخانه
کتابهای مرجع کتابخانه در ابتدا در قفسهای مجزا و حفاظت شده در کنار کتابهای مخزن نگهداری میشد. رسالههای دانشجویی نیز باید در ۵ نسخه به کتابخانه تحویل میگردید و استفاده از آن فقط با اجازه کتبی استاد راهنما امکان داشت. از دهه ۵۰، بخش مرجع مجزا به صورت قفسه باز با امکان پاسخگویی متخصصان موضوعی به سوالات کاربران در کتابخانه دانشکده ادبیات راه اندازی شد. از سال ۱۳۷۴ کتابهای مرجع، پراستفاده و تخصصی و پایان نامهها با عنوان تالار پژوهش به طبقه دوم منتقل شد. تحویل و مطالعه پایان نامه نیز در این بخش انجام میشود. بخش مرجع در عملیات به سازی لرزهای به ضلع جنوب شرقی در همین طبقه منتقل شده است.
ساختمان قدیم
مخزن کتابهای فارسی و مخزن لاتین بخش ساختمان کتابخانه
مخزن ۱ (فارسی) و مخزن ۲ (لاتین) در طیقه زیر هم کف قرار داشت و به صورت قفسه بسته (عدم دسترسی مستقیم کاربران) اداره میشد. کتابها بر اساس رده بندی دیویی در قفسهها چیده شده بود. مساحت حدود ۱۰۰۰ مترمربع و ارتفاع این مخازن در عملیات به سازی لرزهای، کاهش فراوانی داشت که قرار است، بخشی از این کاهش با نصب قفسههای ریلی جبران گردد.
مخزن کتابهای نفیس و اهدایی بخش ساختمان کتابخانه
مخزن نفیس و مخزن کتابهای اهدایی در طبقه هم کف قرار داشت. قرار است پس از عملیات به سازی لرزهای، محل جدیدی برای این بخش در نظر گرفته شود.
مخزن نفیس، کتابهای قدیمی، چاپ سنگی، چاپ سربی اولیه، نسخه عکسی، تصویری و خاص، مجموعههای علامه محمد قزوینی (نسخههای عکسی و چاپ سنگی با یادداشتهای علامه) و امام جمعه کرمان (کتابهای چاپ سنگی نفیس)، سالنامهها، بریده روزنامه و نقشههای قدیمی، اسناد و سندهای تاریخی را نگهداری میکند. این منابع، فقط در محل مخزن نفیس قابل استفاده است.
مخزن کتابهای اهدایی در دهه ۸۰ برای نگهداری مجموعههای اهدایی محمّد قاضی، مهدی روشنضمیر، سیفالدّین نجمآبادی، خسرو فرشیدورد، مهدی درخشان، فیروز حریرچی، عزیزالله جوینی و مجموعه موقوفه فرمانفرماییان ایجاد شد